Καφές

Καθημερινή συνήθεια όχι μόνο (όλων σχεδόν) των Ελλήνων αλλά δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο, ο καφές μας ξυπνάει και μας συντροφεύει στα μικρά διαλείμματα της ημέρα ή και την ώρα της δουλειάς, έχοντας συνδέσει την γεύση του με όλες τις κοινωνικές μας δραστηριότητες: από τις πιο χαρούμενες (το αντάμωμα φίλων, το κλείσιμο ενός ωραίου γεύματος κλπ) ως τις πιο θλιβερές (κηδείες και μνημόσυνα), οπότε ως “καφές της παρηγοριάς”, έρχεται με τα αρωματικά του χαρμάνια με την διακριτική του πίκρα να σκεπάσει λίγο την αφόρητη πίκρα της απώλειας.

Είναι η παρέα στην μοναξιά, είναι “γιατρικό” και απόλαυση, είναι αφορμή για συγκέντρωση και ενδοσκόπηση, είναι μια καθημερινή ιεροτελεστία που καθένας από εμάς τη βιώνει με τον δικό του τρόπο, ως μια απόλυτα προσωπική υπόθεση.

Η ιστορία

Σύμφωνα με μία παράδοση, το καφεόδεντρο ανακαλύφθηκε γύρω στα 600 μ.Χ. στην Αιθιοπία. Εκεί, ένας βοσκός παρατήρησε ότι τα πρόβατά του ήταν εξαιρετικά ζωηρά όταν έτρωγαν τους καρπούς ενός άγνωστου φυτού. Ο βοσκός αποφάσισε να δοκιμάσει τους περίεργους καρπούς και ανακάλυψε τις ευεργετικές του ιδιότητες. Περήφανος για την ανακάλυψη, σκέφτηκε να μοιραστεί το μυστικό του προσφέροντας μερικούς κόκκους στο γειτονικό μοναστήρι. Οι ιδιοφυείς μοναχοί έκαναν ένα αρωματικό αφέψημα από τους καρπούς του και πολύ γρήγορα απέδωσαν ιερές ιδιότητες στο ποτό, καθώς «διευκόλυνε» τις ολονύκτιες προσευχές τους. Μία άλλη εκδοχή της παράδοσης αυτής θέλει τους Σούφι (μυστικιστικό τάγμα του Ισλάμ) να είναι αυτοί που ανακάλυψαν τις τονωτικές ιδιότητες του καφέ, οι οποίες τους διευκόλυναν στα πολύωρα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Το 1470 ο καφές φτάνει στη Μέκκα και αρχίζουν να δημιουργούνται τα πρώτα καφενεία, παρ’ όλες τις απαγορεύσεις της επίσημης εξουσίας, που θεωρεί ότι η κατανάλωση καφέ στα καφενεία απομακρύνει τους πολίτες από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Το 1554 άραβες έμποροι φέρνουν τον καφέ από τη Δαμασκό της Συρίας κι ένα χρόνο αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανοίγει και το πρώτο καφενείο. Οι κάτοικοι της πόλης αγαπούν το νέο αφέψημα και οι καφενέδες απλώνονται σχεδόν σ’ όλες τις συνοικίες.

Το 1652 ανοίγει το πρώτο καφενείο στη Δυτική Ευρώπη και μάλιστα από Έλληνα, τον Πασκουά Ροζέ, στο Λονδίνο. Το 1702 δημιουργείται ο χαρακτηριστικός τύπος του παρισινού καφενείου, όπου συχνάζουν αστοί, ωραίες γυναίκες, συγγραφείς, πολιτικοί, αξιωματικοί και τυχοδιώκτες. Σ’ ένα από αυτά, το «Καφέ ντε Προκόπ», τακτικός θαμώνας ήταν ο Βολταίρος, φανατικός λάτρης του ποτού, που κατανάλωνε ημερησίως 20 με 40 φλυτζάνια καφέ.

Ο καφές στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έμαθε τον καφέ όταν ακόμη βρισκόταν υπό οθωμανική κατοχή και τον αγάπησε αμέσως. Το λαοφιλές ρόφημα, παρασκευαζόταν (και ακόμη παρασκευάζεται) στο μπρίκι, δια του βρασμού, και σήμερα άλλοι το αποκαλούν τούρκικο και άλλοι ελληνικό καφέ – κρατάει χρόνια αυτή η διαφωνία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τον αραβικό καφέ, αφού οι Τούρκοι τον τρόπο παρασκευής τον πήραν από τους Άραβες.

Ως γνωστόν, στην χώρα μας ο ναός του ελληνικού καφέ, είναι το καφενείο, με τα πρώτα καταστήματα αυτού του είδους να λειτουργούν για πρώτη φορά κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, με αποκλειστικά ανδρική πελατεία. Τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα έκαναν την εμφάνισή τους και τα αστικά cafe και καφεζαχαροπλαστεία όπου συγκεντρωνόταν ο πιο “καλός κόσμος” και μπορούσαν και οι γυναίκες να απολαύσουν το καφεδάκι με το λουκουμάκι τους. Εξέλιξή τους είναι οι καφετέριες που σήμερα φύονται σε κάθε γειτονιά, σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο της Ελλάδας, επιβεβαιώνοντας με την λειτουργία τους τον εθνικό εθισμό μας στο είδος.

Ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του καφέ στην χώρα μας είναι και τα αποκαλούμενα “φιλολογικά καφενεία”, χώροι που συναντιούνταν για να πιουν το καφέ τους και να συζητήσουν οι άνθρωποι του πνεύματος και όπου μπορούσες να δεις τον Ροϊδη, τον Δροσίνη, τον Παλαμά, τον Άγρα, και αργότερα τον Ελύτη, τον Γκάτσο, τον Σαχτούρη, τον Χατζιδάκη, τον Κουν, τον Θεοδωράκη… Το καφενείο του Ζαχαράτου (στην πλατεία Συντάγματος), ο “Μαύρος Γάτος” (στη συμβολή Ακαδημίας και Ασκληπιού) και το “Πατάρι” των αδελφών Λουμίδη (επί της Σταδίου) ήταν από τα πιο ονομαστά καταστήματα αυτού του είδους.

Θυμάμαι τον εαυτό μου, πιτσιρικά με κοντό παντελονάκι και με το μικρό μπλε ποδηλατάκι να μπαίνει για πρώτη φορά μέσα στο καφενείο “ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ” στην γωνία Λεωφ. Δημοκρατίας και 14ης Μαϊου, στα τέλη της δεκαετίας του ‘70. Με είχε στείλει η γιαγιά μου για να πω στον παππού μου να πάρει περισσότερα ψάρια για το μεσημέρι γιατί θα είχαμε κόσμο. Ήταν τεράστιο. Δεν ήταν γεμάτο, μερικά τραπέζια μόνο. Με μια μεγάλη μπάρα στα αριστερά, ένα καλοσυνάτο χοντρούλη 50άρη κύριο που μου χαμογέλασε, και με αρκετό καπνό από τσιγάρα. Προχώρησα στο βάθος, στα πίσω τραπέζια όπου ήταν ο παππούς μου με την παρέα του που έπιναν καφέ. Ο παππούς ο Χρήστος με πήρε στην αγκαλιά του και ο καλοσυνάτος κύριος με την άσπρη ποδιά μου έφερε ένα πιατάκι με δύο λουκούμια. Δεν θυμάμαι τι είπα ή τι έλεγαν οι μεγάλοι, αλλά θυμάμαι ότι δεν ήθελα να φύγω. Μετά από 10 λεπτά (που έμοιαζαν με βδομάδα) και 3 λουκουμάκια (τελικά!) έφυγα με ένα χαμόγελο ως τα αυτιά και την εικόνα εκείνου του τεράααστιου σαλονιού χαραγμένη για πάντα στην μνήμη μου.

Καφενείο “ΤΟ ΚΕΝΤΡΟΝ” το 1957, στην Αλεξανδρούπολη.
http://www.oldalexandroupoli.gr/2011/03/1957_10.html

Η εφεύρεση του φραπέ

Η χώρα μας μπορεί να υπερηφανεύεται και για την συμβολή της στην ιστορία του καφέ, με την δημιουργία ενός νέου είδους καφέ. Στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης του 1957, ο Δημήτρης Βακόνδιος, υπάλληλος της Nestle στην Ελλάδα, ανακάτεψε πειραματιζόμενος, σε ένα σέϊκερ που χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή σοκολατούχου ροφήματος, στιγμιαίο καφέμε παγωμένο νερό (επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό). Ακολούθως πρόσθεσε γάλα και ζάχαρη και έτσι έφτιαξε τον πρώτο φραπέ. Τη “φραπεδιά” που ακόμα και σήμερα παραμένει συνώνυμη με την Ελλάδα και με τα ανέμελα καλοκαίρια της.

Η Διεθνής Ημέρα Καφέ καθιερώθηκε το 2015 από τον Διεθνή Οργανισμό Καφέ (ICO), που συσπειρώνει τις παραγωγούς και καταναλώτριες χώρες καφέ, κι έκτοτε γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου, με σκοπό να προωθηθεί η κατανάλωση καφέ και να τιμηθεί το δημοφιλές αφέψημα, με σειρά εκδηλώσεων. Ανάλογοι εορτασμοί γίνονται σε πολλές χώρες εδώ και πολλά χρόνια, με την ονομασία Εθνική Ημέρα Καφέ.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/worldays/420

https://www.tovima.gr/printed_post/i-istoria-tou-kafe

https://www.delonghi.com/el-gr/proionta/kafes/coffee-culture/i-istoria-tou-kafe