Από την προηγούμενη εβδομάδα ξέσπασαν πολλές αντιδράσεις, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σχετικά με το νομοσχέδιο για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, που ήρθε προς ψήφιση στη Βουλή. Οι πληροφορίες που κυκλοφορούσαν ήταν συγκεχυμένες γι’ αυτό ας προσπαθήσουμε να δούμε ολόκληρη την εικόνα.
Ποιος είναι ο «νόμος Λιβάνιου»;
Ο «νόμος Λιβάνιου» (πρώην «νόμος Πέτσα») αποτελεί νομοθετική πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης της Προεδρίας της Κυβέρνησης, γι’ αυτό και πήρε το όνομα του υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ στον υπουργό Επικρατείας, Θοδωρή Λιβάνιου.
Με δυο λόγια
Τα κύρια σημεία που αφορούν το νομοσχέδιο που ψηφίζεται σήμερα σχετικά με τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων είναι:
1. Δεν είναι πρωτοβουλία της κυβέρνησης, αλλά ενσωμάτωση ευρωπαϊκής οδηγίας.
2. Δεν αφορά μόνο τους καλλιτέχνες, αλλά όλους τους χρήστες υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων.
3. Οι κυρώσεις που προβλέπει αφορούν τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων και σε καμία περίπτωση δεν αναφέρονται συλλήψεις χρηστών.
4. Οι επιπτώσεις στους χρήστες έχουν να κάνουν με την πιθανότητα, εάν υποβάλλουν υλικό που θεωρείται ότι μπορεί να εμπίπτει στο άρθρο 8 του νόμου, οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (π.χ. το YouTube) να προτιμήσουν να μην το δημοσιεύσουν, από το να αναλάβουν το ρίσκο.
5. Δεν είναι κάτι καινούριο, αφού ήδη υπάρχουν ρυθμίσεις για το διαδίκτυο.
6. Πέρα από την έμμεση προληπτική λογοκρισία που εικάζεται ότι μπορεί να κάνουν οι πλατφόρμες, ο νόμος μάλλον δεν εγκυμονεί κάποιον άλλο μεγάλο κίνδυνο.
«Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την κατάθεση του νομοσχεδίου για τα Οπτικοακουστικά Μέσα από τον υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ στον υπουργό Επικρατείας, Θ. Λιβάνιο, στη Βουλή, διακινείται στο διαδίκτυο και σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης η ψευδής είδηση ότι η κυβέρνηση επιβάλλει λογοκρισία στην Τέχνη», τονίζει το Παρατηρητήριο Fake News της Νέας Δημοκρατίας.
«Αντίθετα με τα ψεύδη που διακινούνται, η πραγματικότητα είναι ότι το επίμαχο άρθρο 8 αφορά στην ενσωμάτωση τροποποιημένης Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την παροχή υπηρεσιών στον οπτικοακουστικό τομέα, την οποία μάλιστα ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ λίγο πριν τις εκλογές του 2019 μαζί με τον νέο Ποινικό Κώδικα.
Οι πάροχοι περιεχομένου θα έχουν την υποχρέωση να αποκλείουν περιεχόμενο που αφορά σε μη αποδεκτές για μία δημοκρατική κοινωνία συμπεριφορές, όπως είναι ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, ο βίαιος λόγος και η προτροπή σε τρομοκρατικές ενέργειες», επισημαίνεται.
«Σύμφωνα με την ίδια πρόβλεψη, που αποτελεί ενσωμάτωση Ευρωπαϊκής Οδηγίας, οι διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται σε τέτοιες περιπτώσεις αφορούν τον πάροχο περιεχομένου και όχι τον καλλιτέχνη. Πολλοί πάροχοι (όπως ενδεικτικά το YouTube), στο πλαίσιο των όρων λειτουργίας που έχουν θεσπίσει, έχουν τη δυνατότητα αποκλεισμού οπτικοακουστικού υλικού, αποκλειστικά σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια.
Για να μην υπάρχει κανένα ψήγμα ως προς τις προθέσεις της κυβέρνησης, ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ στον Υπουργό Επικρατείας, Θεόδωρος Λιβάνιος προχώρησε σε τροποποίηση του συγκεκριμένου άρθρου καθιστώντας σαφές ότι δεν επιχειρείται καμίας μορφής λογοκρισία στους καλλιτέχνες, τους οποίους η Κυβέρνηση τιμά και σέβεται», τονίζει το Παρατηρητήριο Fake News.
Τι λέει όμως η άλλη πλευρά;
Σε μερική υποχώρηση οδηγήθηκε χθες η κυβέρνηση μετά την καθολική αντίδραση του κόσμου του πολιτισμού, αλλά και της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη διάταξη που, με πρόσχημα την ενσωμάτωση κοινοτικής Οδηγίας και με βάση τη δική της ερμηνεία για την προστασία από την τρομοκρατία, επιχείρησε να εντάξει στο νομοσχέδιο για τα οπτικοακουστικά μέσα ρύθμιση που άνοιγε την πόρτα για την επιβολή λογοκρισίας στην τέχνη.
Παρά την τροποποίηση, όμως, οι κίνδυνοι δεν έχουν εντελώς εξαλειφθεί, όπως επισημαίνει. Το γεγονός ότι μετακυλίονται οι κυρώσεις από τους δημιουργούς και τους χρήστες καλλιτεχνικών έργων στους παρόχους, δηλαδή τα κανάλια, τις πλατφόρμες διαμοιρασμού βίντεο, τα σόσιαλ μίντια, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο κάθε πάροχος να αναπτύξει ελεγκτικούς μηχανισμούς των οποίων η λειτουργία κανείς δεν ξέρει πού μπορεί να οδηγήσει.
Ο τρόπος, άλλωστε, με τον οποίο επιχείρησε η κυβέρνηση να ενσωματώσει τη συγκεκριμένη κοινοτική Οδηγία είναι ενδεικτικός. Δεν έλαβε υπόψη το ελληνικό σύνταγμα, το οποίο διασφαλίζει ρητά την ελευθερία της έκφρασης.
Και μερικές άλλες φωνές
Δύο από τους πιο γνωστούς έλληνες stand-up κωμικούς, ο Βύρων Θεοδωρόπουλος και ο Στέλιος Ανατολίτης, εξηγούν στο in.gr τι είναι αυτό που τους καθιστά (στην καλύτερη περίπτωση) καχύποπτους απέναντι στο νομοσχέδιο.
Βύρων Θεοδωρόπουλος: “Κάπου εκεί θα έπρεπε δεκάδες ψύλλοι να μπαίνουν σε χιλιάδες αυτιά, καθώς διαφαίνεται ότι η οδηγία προσαρμόζεται για να προστατέψει το κράτος από την εν πολλοίς ελεύθερη κριτική που διακινείται στο διαδίκτυο. Το κράτος οφείλει να προστατεύει τους αδύναμους και όχι τον εαυτό του. Η ένστασή μου απέναντι στο Άρθρο 8 του νόμου για τα ΜΜΕ, εδράζεται περισσότερο στο φόβο της (βέβαιης κατ’εμέ) μεροληπτικής εφαρμογής του, παρά στην νομική του διατύπωση”.
Στέλιος Ανατολίτης: Όλοι θέλουμε την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά η ποινικοποίηση του λόγου δεν είναι ο δρόμος. Το πρόβλημα του νόμου είναι ότι ναι μεν δεν δίνει ευθύνη στους πολίτες/καλλιτέχνες αλλά δίνει στις πλατφόρμες που χρησιμοποιούν. Κάτι που μπορεί να φαίνεται αθώο, αλλά στην πραγματικότητα στήνει το έδαφος για λογοκρισία, καθώς καμία πλατφόρμα δεν θα δεχτεί να στηρίξει έναν καλλιτέχνη που οι στίχοι του ή ο λόγος του μπορούν έστω και λίγο να τη βάλουν σε κίνδυνο. Φυσικά, το να δίνει ευθύνη απευθείας στον πολίτη/καλλιτέχνη κάνει τον νόμο πολύ χειρότερο και συνιστά άμεση λογοκρισία του καλλιτέχνη.
Και λίγα θεωρητικά…
H λογοκρισία υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει σε διάφορες μορφές από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Και παρ’ όλο που σήμερα είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να παράγει και να λαμβάνει πληροφορίες χωρίς κανέναν περιορισμό, σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει απόλυτη ελευθερία έκφρασης.
Με τη σύγχρονη χρήση του όρου θα μπορούσε κανείς να πει πως το φαινόμενο της λογοκρισίας συναντάται ακόμη και στην ελληνική μυθολογία (π.χ. ο μύθος την Νιόβης) αλλά και στην Αθήνα των κλασικών χρόνων η καταδίκη του Σωκράτη, η δίκη του Αναξαγόρα και, κατά κάποια έννοια, ο θεσμός του εξοστρακισμού αποτελούν περιπτώσεις λογοκρισίας. Στα ρωμαϊκά χρόνια, η καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας από τον αυτοκράτορα Καρακάλλα, οι διωγμοί των χριστιανών και στη βυζαντινή περίοδο η κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων, το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών από τον Ιουστινιανό και οι διώξεις που άσκησε η Ιερά Εξέταση το Μεσαίωνα αποτελούν μέτρα λογοκρισίας. Στα τέλη του 18ου αιώνα το κίνημα του Διαφωτισμού και οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης κάνουν λόγο για κοινωνικές ελευθερίες έχοντας σαν αποτέλεσμα τη χαλάρωση του φαινομένου ( με μόνη εξαίρεση την πολιτική του Μέττερνιχ). Και αργότερα, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι στρατιωτικοί σκοποί και η σχετική προπαγάνδα η ελευθερία του λόγου περιορίστηκε σημαντικά. Για να φτάσουμε στην Γερμανία του Χίτλερ και στις υπόλοιπες χώρες με δικτατορικά καθεστώτα που αποκτούν τον απόλυτο έλεγχο του τύπου και όχι μόνο σχεδόν μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
Σχετικά με την καλλιτεχνική δημιουργία θα μπορούσε να πει κανείς ότι η λογοκρισία απαγορεύεται, χωρίς αυτό να συνεπάγεται και ασυδοσία του καλλιτέχνη. Καθώς η ζωή στις μέρες μας είναι πιο δύσκολη η Τέχνη δε θα μπορούσε να μην αποτελεί χώρο έκφρασης των κοινωνικά και πολιτικά «αντιμαχόμενων εννοιών». Και ακριβώς επειδή η Τέχνη εκφράζει αλλά και πολλές φορές θίγει τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στο πολιτικό και το κοινωνικό κράτος, την ηθική και την ανήθικη πλευρά, τη θρησκεία και την επιστήμη, ο λόγος των καλλιτεχνών έρχεται και πάλι αντιμέτωπος με τη λογοκρισία.
Η Τέχνη είναι η ελευθερία του λόγου και μέσω αυτής της ελευθερίας γίνεται εφικτή η διακίνηση ιδεών. Ο καλλιτέχνης, επομένως, δε θα πρέπει να σταματήσει να εκφράζει τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του μέσα από τα δημιουργήματά του. Αντιθέτως, οι δημοκρατικές κοινωνίες είναι αυτές που θα πρέπει να διασφαλίζουν τον επικερδή διάλογο του καλλιτέχνη με την κοινωνία και την πολιτεία. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι «σκοπός της Τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα» (Σαίξπηρ).
Διαβάστε περισσότερα: https://science.fandom.com/el/wiki/%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%AF%CE%B1
Πηγές:
https://insidestory.gr/article/nomoshedio-pou-antidroyn-oi-kallitehnes
https://www.avgi.gr/tehnes/379234_atakti-ypohorisi-tis-kybernisis-alla-oi-kindynoi-paramenoyn
https://www.arthub.gr/skepseis-panw-sthn-logokrisia/
